Rola mediatora w procesie mediacyjnym polega na wspieraniu stron konfliktu w osiągnięciu porozumienia, bez podejmowania decyzji merytorycznych. Mediator nie ma prawa rozstrzygania o tym, kto ma rację, ani narzucania rozwiązania. Jego zadaniem jest moderowanie dyskusji i pomoc w znalezieniu rozwiązania, które będzie akceptowane przez obie strony.

Oczekiwania wobec mediatora:

1. Bezstronność
   Mediator nie faworyzuje żadnej ze stron, nie sprzyja jednej z nich, nie ocenia, kto ma rację.

2. Neutralność wobec przedmiotu sporu
   Mediator nie wyraża osobistego stanowiska ani nie opowiada się za żadnym z wariantów rozstrzygnięcia sporu.

3. Dbanie o bezpieczeństwo i godność stron
   Mediator zapewnia, że w procesie mediacji każda ze stron będzie traktowana z szacunkiem, a jej godność nie zostanie naruszona.

4. Zachowanie równowagi między stronami
   Mediator dba o to, by żadna ze stron nie była manipulowana, zwłaszcza jeśli jest łatwowierna, naiwna lub nie posiada wystarczającej wiedzy, aby podejmować decyzje w sprawach spornych.

5. Poufność
   Mediator jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji, które uzyska w związku z mediacją, w tym szczegółów rozmów i propozycji, które nie zostały zaakceptowane.

6. Sporządzenie ugody
   Mediator opracowuje projekt ugody, który nie może być później wzruszony z powodu niezgodności z prawem, jeśli strony się na niego zgodzą. Ugoda musi być zgodna z obowiązującym prawem i zasadami współżycia społecznego.

7. Brak dodatkowego wynagrodzenia
   Mediator nie pobiera dodatkowego wynagrodzenia od żadnej ze stron, ponad to, na które umówił się z nimi przed rozpoczęciem mediacji. Wszystkie strony muszą być świadome ustalonej wysokości wynagrodzenia.

Mediator pełni więc rolę osoby, która umożliwia stronom swobodną komunikację i negocjowanie rozwiązań, zapewniając przy tym, że proces ten przebiega w sposób bezpieczny, sprawiedliwy i zgodny z prawem.

Mediacja (z łac. mediatio, od mediare – „być w środku, pośredniczyć”, medius – „środkowy, bezstronny”) to metoda rozwiązywania sporów, w której osoba trzecia, mediator, wspiera strony w komunikacji, identyfikacji interesów i problemów oraz w wypracowaniu wzajemnie akceptowalnego konsensusu. Proces mediacji jest dobrowolny, poufny i nieformalny, a jego celem jest osiągnięcie porozumienia lub ugody między stronami konfliktu.

Pojęcie mediacji

Mediacja to dobrowolny i poufny proces, w którym mediator, osoba obdarzona zaufaniem stron, pomaga w rozwiązaniu konfliktu. Mediator może być osobą obcą lub bliską stronom, np. członkiem rodziny czy znajomym. W przeciwieństwie do arbitrażu, mediator nie narzuca stronom rozstrzygnięcia, lecz pomaga im osiągnąć dobrowolne porozumienie. Mediator może opracować lub wspierać strony w opracowywaniu projektu ugody, która odzwierciedla wspólnie wypracowane ustalenia.

W sporach prawnych mediacja często prowadzi do ugody, która może określać wysokość odszkodowania, zadośćuczynienia lub inne obowiązki prawne. Mediator nie ocenia, kto ma rację, lecz skupia się na poszukiwaniu rozwiązań akceptowalnych dla obu stron i możliwych do wdrożenia w przyszłości. Mediacja nie ma charakteru terapeutycznego ani nie służy analizie emocji, co odróżnia ją od terapii rodzinnej.

Zastosowanie mediacji

Mediacja znajduje zastosowanie w wielu obszarach, w tym:

• Konflikty rodzinne, małżeńskie, pokoleniowe
• Spory towarzyskie, koleżeńskie, rówieśnicze
• Sprawy spadkowe, majątkowe i cywilne
• Konflikty pracownicze, administracyjne i urzędowe
• Spory gospodarcze
• Sprawy karne i dotyczące nieletnich

Ugody wypracowane w mediacji

Mediacje sądowe wspierają wymiar sprawiedliwości, szczególnie w sprawach karnych, cywilnych, gospodarczych, rodzinnych oraz dotyczących nieletnich. W sprawach karnych i nieletnich sądy mogą uwzględnić ugodę przy orzekaniu, lecz nie są nią związane. W sprawach cywilnych, gospodarczych i rodzinnych ugoda uzyskuje status ugody sądowej dopiero po zatwierdzeniu jej przez sąd. Sąd może odmówić zatwierdzenia ugody, jeśli jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego (zgodnie z art. 183 Kodeksu postępowania cywilnego).

W przypadku braku zatwierdzenia przez sąd, ugoda mediacyjna ma status ugody cywilnoprawnej.

Zasady mediacji

Mediacja opiera się na następujących zasadach:

1. Dobrowolność – mediator nie może wywierać nacisku na strony.
2. Poufność – informacje uzyskane podczas mediacji są objęte tajemnicą.
3. Bezstronność – mediator nie faworyzuje żadnej ze stron i nie czerpie dodatkowych korzyści poza uzgodnionym wynagrodzeniem.
4. Neutralność – mediator nie sugeruje konkretnych rozwiązań konfliktu.
5. Równość stron – mediator dba o poszanowanie godności stron i ich równowagę.
6. Szybkość i efektywność – mediacja powinna być sprawna i skuteczna.
7. Zgodność z prawem – mediator pilnuje, aby porozumienie było zgodne z obowiązującym prawem.

Mediator ma także obowiązki informacyjne wobec stron oraz powinien przestrzegać zasad etyki zawodowej, w tym unikać nieuczciwej reklamy.

Cechy mediacji

• Nieformalność – proces przebiega w swobodnej atmosferze.
• Prywatność – mediacja odbywa się w dyskretnym otoczeniu.
• Atmosfera szacunku i bezpieczeństwa – mediator buduje klimat wzajemnego zrozumienia i zaufania.
• Model win-win – celem mediacji jest osiągnięcie rozwiązań satysfakcjonujących dla obu stron.

Standardy mediacyjne opracowane przez Społeczną Radę ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów oraz regulaminy ośrodków mediacyjnych wyznaczają normy etyczne, które muszą być przestrzegane przez mediatorów.